Od novembra 2015. godine, nema registrovanih odlazaka crnogorskih državljana u Siriju. U Istočnoj Ukrajini je, od 2014. godine boravilo pet punoljetnih crnogorskih državljana i svi su se vratili u Crnu Goru. Od ukupnog broja “stranih boraca”, u Višem sudu u Podgorici vođena su dva krivična postupka, zbog krivičnog djela učestvovanje u stranim oružanim formacijama iz čl 449b Krivičnog zakonika Crne Gore: jedno lice oglašeno je krivim zbog učešća u stranim oružanim formacijama u Istočnoj Ukrajini i osuđeno na kaznu zatvora u trajanju od šest mjeseci, odnosno na tri godine i pet mjeseci zbog drugih krivičnih djela u sticaju sa krivičnim djelom učestvovanje u stranim oružanim formacijama, dok je drugo lice oglašeno krivim zbog boravka u Siriji, po osnovu krivičnog djela učestvovanja u stranim oružanim formacijama u Siriji i osuđeno na kaznu zatvora u trajanju od šest mjeseci. Za oba lica je pripremljen i realizovan individualni program tretmana, koji je prilagođen njihovoj ličnosti i faktorima rizika. Oba lica su odslužila dosuđenu kaznu i puštena su na slobodu – kaže za naš portal Dragan Pejanović, državni sekretara u MUP-u Crne Gore i nacionalni koordinator za borbu protiv nasilnog ekstremizma.
Dodaje da su različiti oblici nasilnog ekstremizma i radikalizacije globalne pojave kojima se svako društvo mora aktivno i odlučno suprotstavljati na lokalnom, državnom, regionalnom i međudržavnom nivou. Region Jugoistočne Evrope je, naglašava naš sagovornik, jedno od osjetljivih područja, imajući u vidu negativno nasljeđe iz ratova sa kraja 20. vijeka, preplijetanje različitih interesa i uticaja, ali i često pogrešna razumijevanja nacionalnih i vjerskih raznolikosti stavnovništva koje živi na tom prostoru.
– Crna Gora je najmanje pogođena ovom pojavom. Najveće bogatstvo Crne Gore je upravo poštovanje različitosti i njegovanje multietničkog i multikonfesionalnog sklada. Te vrijednosti duboko su utemeljene u građansko biće Crne Gore. Crna Gora, u odnosu na druge zemlje u regionu, opisana je u Izvještaju Evropske komisije o Crnoj Gori 2019. kao “marginalno pogođena fenomenom radikalizacije i stranih boraca do sada“. Ipak, u periodu od oktobra 2012. godine do kraja 2018. godine, u Siriju su otputovala 23 punoljetna crnogorska državljanina (18 muškaraca i pet žena), zajedno sa troje djece. U Siriji je poginulo šest muškaraca; tri muškarca, četiri žene i dvoje djece su ostali na teritoriji pod kontrolom ISIL-a, dok je jedan muškarac pritvoren u Turskoj; osam muškaraca, jedna žena i jedno dijete se vratilo u Crnu Goru – ističe Dragan Pejanović.
Kako zaustaviti širenje ekstremističkih sadržaja putem interneta
Upitan o institucionalnom odgovoru države Crne Gore u prevenciji i borbi protiv nasilnog ekstremizma, naš sagovornik napominje da je Biro za operativnu koordinaciju, čiji je koordinator ministar unutrašnjih poslova, Mevludin Huhodžić, formirao je tijelo – Nacionalni operativni tim za prevenciju i suzbijanje radikalizacije i nasilnog ekstremizma (NOT). Tim čine 22 predstavnika državnih organa, organa državne uprave, Vrhovnog suda, Vrhovnog državnog tužilaštva, organa uprave, javnih ustanova i nevladinih organizacija.
– U cilju kvalitetnijeg i efikasnijeg rada, u okviru NOT-a, formirano je i sedam radnih grupa (RAN grupe – Radikalization Awareness Network), i to: Radna grupa za komunikaciju i narative, Radna grupa za obrazovanje i mlade, Radna grupa za lokalne zajednice, Radna grupa za zdravstvo i socijalnu zaštitu, Radna grupa za policiju i druge organe za sprovođenje zakona, Radna grupa za zatvore i uslovne kazne, Radna grupa za izlazne strategije. Na inicijativu NOT-a, Biro za operativnu koordinaciju je u maju mjesecu 2019. godine, obrazovao Tim za zaštitu i pomoć, koga čine predstavnici: Ministarstva rada i socijalnog staranja, Ministarstva zdravlja, Ministarstva prosvjete, Ministarstva unutrašnjih poslova, Uprave policije, jedinica lokalne samouprave i nevladinog sektora – kaže Dragan Pejanović.
Dodaje da je nacionalni koordinator član Regionalne mreže nacionalnih P-CVE koordinatora sa Zapadnog Balkana (Regional Network of the National P-CVE Coordinators-RNNC), a Crna Gora je 2018. godine bila domaćin drugog sastanka ove Mreže. Pet opština Crne Gore postale su članice globalne Mreže jakih opština (Strong Cities Network). Pokrenut je online hub organizacija civilnog društva iz regiona. Uspostavljena je bilateralna komunikacija i saradnja sa državama Zapadnog Balkana koje su najviše pogođene fenomenom radikalizma i nasilnog ekstremizma.
– NOT je pokrenuo saradnju sa operatorima elektronskih komunikacija u Crnoj Gori, kako bi se pripremile procedure i efikasno sprovodila politika zaustavljanja širenja ekstremističkih sadržaja putem interneta. U tom pravcu, pripremljen je tekst Memoranduma o saradnji u prevenciji i suzbijanju radikalnih i nasilno-ekstremističkih sadržaja na internetu. Analizirane su i zakonske i tehničke mogućnosti i kapaciteti svih relevantnih subjekata u uklanjanju internet sadržaja koji propagiraju radikalizam i nasilni ekstremizam – ističe naš sagovornik.
Odlasci na strana ratišta nijesu zabilježeni od kraja 2015. godine
Na pitanje koje aktere institucionalni mehanizam prepoznaje u borbi protiv nasilnog ekstremizma, Dragan Pejanović kaže da je strateški cilj Vlade Crne Gore, Vijeća za nacionalnu bezbjednost, Biroa za operativnu koordinaciju i NOT-a – jačanje otpornosti crnogorskog društva na pojavu radikalizacije i nasilnog ekstremizma, posebno onih koji vode ka terorizmu, te davanje konkretnog doprinosa na regionalnom i globalnom planu.
Ostvarivanje ovog cilja moguće je, zaključuje on, samo angažovanjem društva u cjelini, odnosno primjenom sveobuhvatnog i integrisanog društvenog odgovora zasnovanog na partnerstvu nadležnih organa na centralnom i lokalnom nivou, civilnog društva, vjerskih zajednica, akademske zajednice, medija i građana.
– Uzimajući u obzir činjenicu da odlasci na strana ratišta nijesu zabilježeni od kraja 2015. godine, pažnju treba usmjeriti na dodatnu prevenciju i sprečavanje dalje pojave ovog i sličnih fenomena u budućnosti, i naglašava se potreba za angažovanjem „društva u cjelini“, odnosno primjenom sveobuhvatnog i integrisanog društvenog odgovora zasnovanog na partnerstvu između institucija, organizacija civilnog društva, vjerskih zajednica, akademske zajednice i medija. Ističe se potreba za osnaživanjem navedenih aktera kako bi se povećala sposobnost ranog otkrivanja i prepoznavanja ove pojave u cilju pravovremenog suzbijanja. Sa druge strane, kada je riječ o povratnicima, pažnja se usmjerava na proces deradikalizacije rehabilitacije i reintegracije pojedinaca u društvo, uz pažnju koju treba posvetiti i članovima njihovih porodica koji su bili sa njima na stranom ratištu, kao i sa porodicama čiji su članovi poginuli na ratištu ili se vode kao nestali – zaključuje državni sekretar u MUP-u Crne Gore i nacionalni koordinator za borbu protiv nasilnog ekstremizma.
Već dvije godine unazad nema izvršilaca i učešća u stranim oružanim formacijama
Prema rečima Velimira Rakočevića, kriminologa i profesora Pravnog fakulteta u Podgorici, Crna Gora je još 2015. godine donela Strategiju suzbijanja nasilnog ekstremizma kao odgovor na probleme radikalizacije.
– Usvojen je i akcioni plan za njenu implementaciju. Država akcenat stavlja na prevenciju radikalizacije i suzbijanje radikalizma i nasilnog ekstremizma. Ovaj problem je poslednjih godina znatno manje izražen tako da već unazad dvije godine nema izvršilaca i učešća u stranim oružanim formacijama. Razlozi tom smanjenju problema su sve manje otvorenih ratišta ali i vrlo rigorozne mjere države prema nosiocima ekstremističkih aktivnosti – istiće za naš portal Velimir Rakočević.
Prema njegovoj oceni, institucije su bile na visini zadatka.
– Posebno bih naglasio ulogu Agencije za nacionalnu bezbjednost Uprave policije i Ministarstva odbrane. Uspjeh je ostvaren zahvaljujuci efikasnoj saradnji drzavnih organa lokalnih samouprava i civilnog sektora – zaključuje naš sagovornik.
S.Č/R.S./indeksonline.rs
