BEOGRAD – Prema podacima nadležnih državnih i međunarodnih institucija sa teritorije Zapadnog Balkana na strana ratišta, pre svega u Siriji i Irak, otišlo je nešto više od hiljadu boraca. U izveštaju Stejt Departmenta objavljenom pre nekoliko meseci, tzv. „Islamska država“ i dalje se prepoznaje kao pretnja koja može da evoluira u globalnu mrežu i koja inspirše ekstremističke ideologije širom sveta. Izveštaj u uvodu napominje da su „Islamska država“, „Al-Kaida“ i grupe koje podržava Iran i dalje glavna pretnja u borbi protiv terorizma na globalnom planu, ali da je u ekspanziji i rasno i etničko motivisani terorizam, odnosno belački supremacisti.
Među državama u kojima se ciljano prati razvoj mogućih terorističkih pretnji nalaze se zapadnobalkanske države i to Bosna i Hercegovina, *Kosovo, Severna Makedonija i Srbija. Pored njih u istoj grupi su i Avganistan, Azerbejdžan, Bugarska, Gruzija, Iran, Kazahstan, Kirgistan, Pakistan, Rusija, Tadžikistan, Turkmenistan i Uzbekistan.
Severna Makedonija je sarađivala sa Amerikom u naporima borbe protiv terorizma i bila je članica Međunarodne koalicije za poraz “Islamske države”. Bez terorističkih napada u 2019. godini i bez prijavljenih odlazaka građana na strana ratišta i pridruživanje “Islamskoj državi”, glavna teroristička prijetnja s kojom se Severna Makedonija suočila jeste povratak stranih boraca iz Sirije i Iraka. Kao i sve Balkanske države pretnja nasilnog ekstremizma je slična, imajući u vidi multietnički karakter svake države – ističe Xheladin Ajvazi, Nacionalni koordinator za borbu protiv nasilnog ekstremizma Vlade Severne Makednije.
– Tokom 2015 promenjen ja Krivični zakon kojim se kažnjava učešće u strane ratove, tako da za osobe koje su vraćene posle 2015 i za kojih ima dokaza prolaze kroz krivični postupak. U našoj državi vraćeno je 76 lica koja su učestvovala na stranim ratištima, pre svega iz Sirije i Iraka. Republika Severne Makedonije u julu 2017. godine formirala Nacionalni komitet za sprečavanje nasilnog ekstremizma i borbu protiv terorizma koji je sastavljen od 22 ministarstva i državne institucije, zaključuje Ajvazi u razgovoru za naš portal.
Međum u izveštaju Stejet Departmenta ističe da su vlasti Severne Makedonije procenile da su pripadnici i simpatizeri tzv. „Islamske države“ bili prisutni u Severnoj Makedoniji. Nacionalni komitet za sprečavanje nasilnog ekstremizma i terorizma procenio je da je 156 građana Severne Makedonije putovalo kako bi se pridružilo terorističkim grupama u Siriji i Iraku. Od tog broja 36 je ubijeno, 37 ih je ostalo, a 83 se vratilo u Severnu Makedoniju, navodi se u izveštaju.
EUROPOL: PRONAĐEN DŽIHADISTIČKI PROPAGANDNI MATERIJAL
Pre nekoliko dana sprovedena ja i akcija EUROPOL-a koja je bila usmerena na internet sadržaje koje šire članovi i pristalice „Al Kaide“, „Islamske države“ i povezanih grupa, a samo prvog dana akcije utvrdjeno je da postoji čak 346 internet stranica na 27 platformi sa džihadističkom propagandom, preneli su regionalni mediji.
Europol se snažno suprotstavlja ekstremističkim prijetnjama, naročito onima koje vode u nasilje i terorizam, te posebnu pažnju posvećuju online prostoru i u tom svijetlu treba gledati i poslijednju uspješnu akciju koju je poduzeo EU IRU sa agencijama iz regiona. Porazom ISIL-a, jasno je da su presječeni i onemogućeni mnogi lanci regrutovanja, ali prema izvještajima sigurnosnih agencija i nivo radikalizacije je znatno umanjen, ističe Safet Mušić, analitičar i ekspert za pitanja nasilnog ekstremizma.
– Ipak to ne znači da je radikalizacija koja počiva na toj ideologiji iščezla. Ono što sam kroz svoja istraživanja otkrio je činjenica da se radikalizacija u nekoj mjeri može iz svijeta neposredne komuikacije prenijeti u online prostor, tako da i dalje postoje internet stranice na kojima se mogu pronaći sadržaji koji imaju ekstremne sadržaje, pa čak i da pozivaju na nasilje.
PROBLEMATIČNA JE OZNAKA „DŽIHADIZAM“ I „ISLAMSKI RADIKALIZAM“
Prema njegovim rečima, ono što je karakteristično za prostor zapadnog Balkana, ali i za prostor bivše Jugoslavije je činjenica da postoje internet stranice koje nisu samo vezane za ISIL ili Al Kaidu, već postoje ekstremni sadržaji koji propagiraju desničarske nasilne ideje. Neophodno je sve sigurnosne prijetnje, pa tako i one koje dolaze iz online prostora, sagledavati na jedinstven način, tretirati ih shodno zakonima i ne dozvoliti da se djelovanje pojedinaca iz online prostora prenosi u stvarni život.
On smatra da je veoma problematično koristiti u javnom diskursu izraze “džihadizam”, “islamski radikalizam” rukovodeći se preporukama UN-a, ali i zaključcima sa sastanka šefova diplomatija antiterorističke koalicije u Bijeloj Kući, februara 2015. godine, kada je naznačeno da se terorizam ne može vezivati ni za jednu vjeru, naciju, grupaciju.
Radosalav Stanojević/indeksonline.rs
Tekst je deo istraživačkog rada u okviru projekta „Efikasni mehanizmi reagovanja i doprinos pristupu razumevanja fenomena stranih terorističkih boraca“, koji realizuje Akademska inicijativa „Forum 10“ uz podršku Ministarstva kulture i informisanja. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.
