BEOGRAD – Na današnji dan pre 43 godine umro je Josip Broz Tito, doživotni predsednik bivše SFRJ i Saveza komunista Jugoslavije, vrhovni komandant oružanih snaga i jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih, koji je upravljao Jugoslavijom 35 godina.
Tito je, kako je tada objavljeno, umro 4. maja u 15.05 časova“ na Kliničkom centru u Ljubljani, a sahranjen je u Kući cveća na Dedinju, u Beogradu.
Vest o smrti Tita objavljena istog dana u 18.50 sati, kada su TV prijemnici na 30 sekundi bili “zatamljeni”, a onda se na malim ekranima pojavio spiker Miodrag Zdravković i izgovorio: “Umro je drug Tito.”
Josip Broz Tito rođen je u Kumrovcu, u hrvatskom Zagorju, u mešovitoj hrvatsko-slovenačkoj porodici 7. maja 1892. godine. Iako je poznato da to nije tačan datum, tokom njegove vladavine kao dan rođenja obeležavan je 25. maj, pod nazivom – Dan mladosti. Proslavljan je nizom manifestacija, čija je kulminacija bio veliki slet održavan na stadionu JNA, u skladu sa široko negovanim kultom ličnosti.
Kao austrougarski vojni obveznik učestvovao je u Prvom svetskom ratu, izvesno vreme i na srpskom frontu. Po njegovom svedočenju taj period delom provodi kao zatočenik u Petrovaradinskoj tvrđavi. U Galiciji, u borbama s ruskim trupama, ranjen je i zarobljen 1915. godine, pa je kraj Prvog svetskog rata, odnosno izbijanje revolucija februara i novembra 1917, dočekao u Rusiji.
Zvanična biografija je posle Brozove smrti mnogo puta osporavana, tokom decenija su se ispredale bajke i legende, pa možda za sada i dalje ostaje jedino nepobitan datum smrti jedne od najvažnijih ličnosti svog vremena.
“Bio je bravar, ambiciozni partijski aktivista, dobar mačevalac, vođa antifašističkog otpora u Jugoslaviji, strastveni lovac, diktator, ljubitelj duvana i jahanja, neprikosnoveni lider država koje nisu pripadale nijednom hladnoratovskom bloku, fotogaf i pijanista, vizionar jugoslovenskog puta u komunizam, hedonista, `srbomrzac` i `najveći neprijatelj hrvatskog naroda` u istom trenutku, egzekutor političkih neistomišljenika, najveći humanista i borac za slobodu ugnjetenih i malih u 20. veku”, izjavio je svojevremeno istoričar Predrag Marković, povodom predstavljanja knjige koju je napisao “Tito – kratka biografija” (izdanje Muzeja Jugoslavije, 2015).
U zvaničnim biografijama, Posle drugog svetskog rata, navođeno je da je Tito učestvovao u i Oktobarskoj revoluciji, a da se u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca vratio krajem oktobra 1920. i ubrzo priključio Komunističkoj partiji iako se sindikalnim radom bavio i ranije.
Godine 1937, Broz izbija na čelnu poziciju unutar KPJ, posle smenjivanja i streljanja Milana Gorkića (Josip Čižinski), prethodnog lidera te partije.
Kao vođa KPJ predvodio je u Drugom svetskom ratu partizanski pokret (Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije). Od Drugog zasedanja AVNOJ-a, novembra 1943, nosio je zvanje – maršal Jugoslavije.
Lider KPJ bio je od 1937. do 1980. godine, a 1953. godine postao je i doživotni predsednik Socijalističke federativne republike Jugoslavije, što je i ostao do smrti 1980. godine.
Osim borbe protiv okupatora, jedinice pod njegovom komandom sprovele su i komunističku revoluciju, tokom i nakon rata, tokom koje su, između ostalog, u sprovođenju revolucionarne “pravde” nestale i desetine hiljada nekomunista, pod vidom “borbe protiv saradnika okupatora”.
Godine 1948. odbacio je Rezoluciju Informbiroa komunističkih partija, kojom je osuđen on i KPJ. U teškim okolnostima, odoleo je snažnom Staljinovom pritisku, nakon čega je godinama balansirao između Istoka i Zapada.
Tito je i bio jedan je od osnivača Pokreta nesvrstanih, uz Nehrua, Nasera, i Sukarna, a njegova uloga u tom Pokretu, u poznijoj fazi, posebno je upamćena po doslednom nastojanju da se nesvrstani zadrže po strani od uticaja pojedinih problokovski opredeljenih članica.
